Każda postać literacka w danej książce  - przynajmniej jeżeli napisał ją dobry pisarz - powinna mówić trochę inaczej od innych bohaterów. Jak wykazał w swej pracy o powieściach Jane Austen prof. John Burrows (1987), owa różnica opiera się nie tylko na "słowach-kluczach", takich jak "miłość", "brat" czy "ciało", lecz również na mniej "znaczących", lecz za to znacznie częściej występujących słowach takich jak "ja", "w" lub "lub". Burrows wykazał poza tym, że podobne postacie w różnych książkach Austen (np. dwie główne bohaterki dwóch różnych powieści, Elizabeth i Elinor) mówią czasem w sposób bardzo podobny.

Postanowiłem zastosować tę samą metodę do polskiego przeboju literackiego wszechczasów, czyli do Trylogii Henryka Sienkiewicza. Seria powieści, w której powtarzają się niektórzy bohaterowie, świetnie nadaje się do tego rodzaju porównań statystycznych. A potem poszedłem o krok dalej: porównałem mowę podobnych postaci nie tylko w polskim oryginale, lecz również w dwóch angielskich przekładach Trylogii. Chodziło o to, by sprawdzić, czy różnice pomiędzy "idiolektami", czyli indywidualnymi językami postaci, zostają w jakikolwiek sposób zachowane w przekładzie.

Za pomocą komputera ustaliłem listę najczęstszych słów w każdym tekście; z tych danych utowrzyłem macierze korelacji. Te z kolei zostały przetworzone przez pakiet statystyczny z zastosowaniem procedury określanej terminem "skalowanie wielowymiarowe". W efekcie powstały dwuwymiarowe wykresy, swego rodzaju "mapy" ukazujące wzajemne "odległości" między indywidualnymi językami głównych postaci.

Czytamy dalej?

This website has been optimised for 800x600.

© Jan Rybicki 2003